Melatonin denildiğinde aklımıza ilk gelen uykudur. Beynimizde, kozalağa benzediği için pineal bez adı verilen minik bir bezden ışık olmayan ortamda sentezlenir ve salgılanır, uykumuzu getirir ve uyuduktan sonra da asıl görevine başlar. Uyku esnasında bedenimiz ve beynimiz rahatlayıp dinlenirken esasen yenilenir de. Melatoninin sirkadyen ritm dediğimiz vücudumuzun kimyasal ve hormonal üretim ve metabolizmasının 24 saatlik döngüsünde çok önemli rolü vardır. Vücudumuzda sürekli işleyen bir mekanizma vardır; en küçük hücre organellerimizden başlayarak dokular ve organlarla bütünleşir ve entegre bir sistemin devamlı optimal düzeyde çalışması sağlanır.
Melatoninin yaptığı işlere bir göz atalım:
- Melatonin antioksidan, antiinflamatuar, antiaging, antikanser ve metabolizma düzenleyici etkilere sahiptir.
- Melatoninin etkisi sadece uyku ile alakalı değil, sağlığımız üzerinde daha pek çok iyileştirici, onarıcı, koruyucu rolü vardır. Uyku ile ilgili sorunlarda kolay uykuya geçiş ve kaliteli uyku sağlanmasında yardımcı olur ki bunlar ;depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk, hiperaktivite, dikkat eksikliği gibi durumlar.
- Serbest radikal çöpçüsüdür bunları siler süpürür. Antioksidan enzimlerin aktivatörüdür yani yine serbest radikalleri ortamdan uzaklaştırmak için gerekli enzimleri aktifleştirir.
- Antiinflamatuar özellikte bir hormondur ki bu da tüm metabolik , kronik hastalıklarda, obezitede, otoimmun hastalıklarda, bağışıklık sistemi hastalıklarında melatoninin ne kadar önemli ve koruyucu bir özelliği olduğunu gözler önüne serer. İnsülin direnci ve leptin direnci üzerine etkileri nedeniyle kilo kontrolüne de katkı sağlar.
- Mitokondrial disfonksiyonu önler, mitokondrilerimizi korur, düzgün çalışmasını sağlar ki çoğu bozukluk ve hastalık bu hücre içi minik organellerin fonksiyonu ile ilgilidir. Tüm hücreleri oksidatif stresten yani hücre hasarından ,paslanmadan korur.
- Beyinde nöroprotektif etkilidir beyin sinir hücrelerini korur. Parkinson , Alzheimer ve ALS tedavisinde oksidatif stresi azaltarak etkili olur. İnme(felç) sonrasında hasarın artmasına neden olan endoplazmik retikulum stresinde melatonin kullanımının hasarı azalttığı bilinir.
- Malign hücrelerin gelişimini önlediği bunu da malign hücrelerin apopitozunu yani kendilerini yiyip yok etmesini arttırarak sağladığı düşünülür. Görme engellilerin sürekli karanlıkta olmaları, melatonin hormonlarının daha fazla sentezlenmesine ve salgılanmasına yol açtığından çok daha düşük oranda kanser görülür.
- Oksidatif stresi azaltmadaki etkisi ve mitokondri üzerindeki etkileri nedeniyle göz sağlığı üzerinde de etkilidir. Retinada oksidatif stres telomer sentezini baskılar ve bu etkinin melatonin ile önlenmesi sonucu yaşlanmaya bağlı makula dejenerasyonunda (sarı nokta) koruyucu ve tedavi edici ajan olarak melatonin kullanımı desteklenir.
Görüldüğü üzere bunca faydalı etkileri olan melatoninimize sahip çıkmalı, sentezlenmesini desteklemek amacıyla düzenli uykumuza dikkat etmeli, geç yatmamalı, yatmadan hemen önce bilgisayar, cep telefonu, tv gibi mavi ışık ve yapay ışık kaynaklarından uzak durmalıyız. Melatonini destek olarak da hap , damla vs şeklinde kullanabiliriz. Her yaşta, yaşlı , çocuk dahil kullanımı güvenlidir. Doz ve kullanım şekli ile ilgili doktorunuza danışınız.
Yazar: Dr. Feza VARDAR / İzmir
Kaynaklar:
- Role of Melatonin in Aluminium Related Neurodegenerative Disorders: A Review PMID:29732485
- Insıghts on Melatonin as an Active Pharmacological Molecule in Cancer Prevention:What’s New? PMID:29714136
- Melatonin Treatment Improves Insulın Resistance and Pigmentation in Obese Patients with Acantosis Nigricans PMID:29706998
- Melatonin Absence Leads to Long-Term Leptin Resistance and Overweight in Rats PMID:29636725
- Reciprocal Interactions of Mitochondria and the Neuroimmuneendocrine System in Neurodegenerative Disorders: An Important Role For Melatonin Regulation PMID:29593561
- Effects of Melatonin on Intestinal Microbiota and Oxidative Stress in Colitis Mice PMID:29546052
- Anti-Inflammatory Effects of Melatonin in Obesity and Hypertension PMID:29744660
- Melatonin protects brain against ischemia/reperfusion injury by attenuating endoplasmic reticulum stress. PMID:29620280
- Melatonin improves insulin resistance and hepatic steatosis through attenuation of alpha-2-HS-glycoprotein PMID:29607540
- Daily melatonin protects the endothelial lineage and functional integrity against the aging process, oxidative stress, and toxic environment and restores blood flow in critical limb ischemia area in mice PMID:29570854
- Protective Role of Intracellular Melatonin Against Oxidative Stress and UV Radiation in Saccharomyces cerevisiae PMID:29541065